- نویسنده : نسیم سحر
- بازدید : 1294 مشاهده
- دسته بندی : قرآن , مفسران و قاریان ,
محل تولد: الاسفرايین
تاريخ تولد: حدود 395 ق
تاریخ وفات: 471 ق
استادان: محمش و اصحاب عبد الرحمان بن کيسان معروف به اصم و نيز ابو على حامد بن محمد رفاء
شاگردان: زاهر شحّامى و عبد الغافر فارسى و ...
معرفي تفسير:
تاج التراجم اثر عماد الدين اسفراينى يکى از تفاسير فارسى بر جاى مانده از قرن پنجم هجرى به زبان فارسى و شامل تمام قرآن مىباشد، که از نظر اهميت، همپايه تفسير منسوب به طبرى( فارسى) و سور آبادى و بصاير يميتى است و دومين حلقه زنجير خراسانيان به شمار مىآيد که بدون ترديد به علت قدمت زمانى و شيوهاى که در ترجمه آيات به کار گرفته، بر تفسيرهاى فارسى سدههاى ششم و هفتم هجرى اثر گذاشته است.
از سوى ديگر، تاج التراجم نقطه عطف دو دوره از دورههاى ترجمه قرآنى به شمار مىرود، زيرا ترجمههاى شناخته شده پيش از آن دوران، از نوع ترجمه تحت اللفظى و بدون توجه به نظرگاههاى تفسيرى است، و ترجمههاى پس از سده پنجم هجرى، بيشتر بر پايه عقايد و آراى مفسران است و تفسير تاج التراجم نقطه پيوند ميان اين دو گونه ترجمه است. بدون ترديد تحول و انتقال ترجمان از دوره نخست ترجمه قرآن به دوره دوّم، به احتمال قريب، به يقين تحت تأثير نقد و نظر نويسنده تفسير بوده است. روشن است که نگارشهاى کهن فارسى بطور عام، و ترجمهها و تفسيرهاى کهن به طور خاص به لحاظ شناخت زبان فارسى و گونههاى آن، و هم به جهت تدوين دستور و فرهنگ تاريخى زبان مزبور، و به خاطر غنا بخشيدن به فارسى معاصر از اهميتى خاص برخوردارند، تاج التراجم نيز به اين اعتبار در خور تحقيق و تدقيق است، زيرا نگاشته مذکور در روزگارى پرداخته شده که زبان فارسى در تمدّن اسلامى ايران نقش چشمگيرى داشته، و از ساختى مفهوم و گويا برخوردار بوده است. از اين رو تفسير حاضر نه تنها به خاطر اشتمال بر صدها واژه سره و تعبيرات و ترکيبات دلنشين فارسى داراى اهميت است بلکه به اعتبار آنکه گونهاى از گونههاى نوشتارى فارسى خراسان را نشان مىدهد هم در خور مداقّه زبانشناسان تواند بود. در اين تفسير آثار گونهاى زبان، انواع تبديلات و تغييرات آوايى از قبيل ادغام، ابدال، و شناسههاى کهن ساختارى مانند تصغير واژهها، و تطبيق فعل و فاعل و عدم آن، وفور فعلهاى مرکّب و بسيط و پيشوندى، کاربرد صيغههاى مشتق از بايستن و شايستن، وجوه مصدرى و وصفى، مفعول مطلق- که از شناسههاى نگارشهاى کهن است، استعمال مجدد حروف اضافه در يک جمله، جمع بستن جمعهاى مکسّر عربى، انواع با، تا و يا و غيره، ديده مىشود که درباره هر يک از خصيصه هاى آوايى، واژگانى و دستورى آن در بخش تعليقات تاج التراجم( که پس از متن کامل تفسير خواهد آمد) محققان تفسير به تفصيل سخن گفته اند
مفسر خود در اين باره مىنويسد:« پس چون اندر آن ترجمهها، که کرده بودند، اين خللها را ديديم که ياد کرديم،( قبل از اين بيانات آنها را بر شمرده است) از خداوند( سبحانه و تعالى) توفيق خواستيم، بدان مقدار که توفيق يافتيم، اجتهاد کرديم اندر راست کردن الفاظى به پارسى، که ترجمه آن را بشايد لغت عرب را، موافق اقوال مفسّران، و موافق اصول ديانت را، و مصون از هر تأويلى که متضمّن بود چيزى را از تعطيل و تشبيه، و يا نصرت چيزى را از مذاهب اهل الحاد و بدعت، راست و مستقيم بر طريقت اهل سنت و جماعت. و از بهر اين صفات بود که نام اين را« تاج التراجم فى تفسير القرآن للاعاجم» لقب نهاديم».
روش تفسير :
مؤلف در تفسير هر سوره نخست ويژگي هايى چون شماره آيات، کلمات، حروف جزوها، مکى و مدنى بودن و نيز خواص خواندن آن را بيان داشته، اقوال موجود را نقل و گاهى درباره آنها اظهار نظر می کند، مانند ج 1 ص 38، سوره حمد.
پس ترجمه آيات را کلمه به کلمه نوشته به تفسير آنها مىپردازد. در اين بخش شأن نزول آنها و قصص قرآنى را با کمال اختصار و عباراتى زيبا و فصيح آورده است. صبغه روايى بودن در تاج التراجم کاملا مشهود است، علاوه بر پيامبر اکرم صلى الله عليه و آله تا مفسران صحابه و تابعين نقل و به آراء آنها اهتمام مىورزد، از قبيل کعب الاحبار، محمد بن کعب قرظى، کلبى، مجاهد، عکرمه، ابن عمر، عبد الله ابن مسعود، هشام بن عروه، ضحاک، ابو هريرة، قتاده و تقريبا در تمامى صفحات اين تفسير به ابن عباس اشاره نموده است.
تاج التراجم، نسبت به تأويل حساسيت خاصى داشته و به نقد برخى تأويلات همت مىگمارد، مانند ج 1 ص 48 ذيل« بسم الله».
بسيارى از محققان معاصر، و برخى از سابقان، با توجه به ظاهر برخى ترجمه ها و تفسيرها به عدم تلائم آيات قرآن قائل شدهاند، و اين نکته اى است که ظاهر آيات استنباط مىشود به همين دليل است که برخى از آنان فقدان انسجام در قرآن را عنوان کردهاند. اين نظر انتقادى را بسيارى از مترجمان و مفسرانى که قرآن را به فارسى ترجمه و تفسير کردهاند ناديده گرفته و کمتر به نشان دادن رابطه پنهان و ديريابى موضوعات يک سوره و پيوند موضوعى و پوشيده آيات اهتمام ورزيدهاند، تاج التراجم به اين مسأله توجهى شايان مبذول داشته و کوشيده است که با نمودن علت نزول آيات هر سوره و سبب انزال آنها، پيوند و رابطه معنايى جميع و يا اغلب آيههاى هر سوره را آشکار سازد. و اين نکتهاى است دقيق، که در همه تفاسير کهن و جديد فارسى ديده نمىشود، به همين جهت است که ترجمه و تفسير هر سوره از سور قرآن در تفسير تاج التراجم، داراى يک وجهه معنايى واحد است که هر آيه دايى آيه پسين و مديون آيه پيشين مىنمايد.
آثار مفسر:
التبصير فى الدين و تمييز الفرقه الناجيه عن الفرق الهالکين و تفسير تاج التراجم فى تفسير القرآن للأعاجم
نسیم سحر دات آی آر
تعجیل در ظهور آقا امام زمان عج صلوات
